Europejski Dzień Pamięci o Sprawiedliwych 

„Kto ratuje jedno życie – ratuje cały świat”. 

6 marca to Europejski Dzień Pamięci o Sprawiedliwych. 

Tego dnia wspominamy osoby, które w XX i XXI wieku 
z narażeniem życia sprzeciwiały się reżimom totalitarnym.

Święto ustanowił 10 maja 2012 roku Parlament Europejski z inicjatywy włoskiego Komitetu Światowego Ogrodu Sprawiedliwych – Gariwo. 

Data 6 marca została wybrana jako rocznica śmierci Mosze Bejskiego, który urodził się w 1921 roku w Działoszycach w województwie świętokrzyskim. Podczas wojny, po ucieczce z obozu pracy na Podgórzu, był ukrywany w Krakowie przez Mariana Włodarczyka. Aby nie narażać swojego przyjaciela, postanowił wrócić do obozu pracy. Trafił do Płaszowa, gdzie niedługo później przybył bezlitosny komendant Amon Goeth. Bejskiemu udało się dostać do fabryki Oskara Schindlera i doczekać końca wojny. Wyjechał do Izraela, gdzie został sędzią Sądu Najwyższego, zainicjował powstanie Ogrodów Sprawiedliwych w Jerozolimie oraz współtworzył definicję „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata”.

Organizacja Gariwo postuluje utworzenie na całym świecie Ogrodów Sprawiedliwych na wzór jerozolimskiego ogrodu w Jad Waszem, gdzie uhonorowane są osoby, które ratowały Żydów w czasie Holokaustu. Pojęcie Sprawiedliwego ma uniwersalny charakter.Za „Sprawiedliwych” twórcy idei Europejskiego Dnia Pamięci uważają osoby, które ryzykowały własnym życiem, aby ocalić innych oraz tych, którzy występowali w obronie ludzkiej godności w okresie totalitaryzmu nazistowskiego i komunistycznego, w czasie ludobójstw i masowych mordów oraz wszystkich zbrodni przeciwko ludzkości popełnionych w XX i XXI wieku. Ma on cel głównie edukacyjny, promujący postawy sprzeciwu wobec reżimów i pomocy osobom szykanowanym.

Ogrody Sprawiedliwych powstały już m.in. w Armenii, Bośni, Rwandzie, Włoszech i Francji, a także w Polsce - w czerwcu 2014 na skwerze im. generała Jana Jura-Gorzechowskiego na warszawskiej Woli otwarto pierwszy w Polsce Ogród Sprawiedliwych, gdzie posadzono sześć rajskich jabłoni, upamiętniających Jana Karskiego, Marka Edelmana, Tadeusza Mazowieckiego, Annę Politkowską, Magdalenę Grodzką-Gużkowską oraz Antonię Locatelli. Obok drzew na granitowych obeliskach umieszczono informacje o czynach osób uznanych za „Sprawiedliwe”. Co roku upamiętniane mają być kolejne trzy osoby – nie tylko Polacy, ale wszyscy, których zachowanie może stanowić wzór.

Pomysł wywodzi się od nadawanego w Jerozolimie tytułu Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata. Jego początki wiążą się z 1963 rokiem. Dotąd Medal Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata otrzymało ponad 27 tysięcy osób – wśród nich największą grupę stanowią Polacy. Są to m.in. Władysław Bartoszewski, Julian Grobelny i Zofia Kossak-Szczucka z Rady Pomocy Żydom „Żegota”, Mieczysław Fogg, piosenkarz, który ukrywał w swoim mieszkaniu rodzinę Ignacego Singera, Jan Dobraczyński, pisarz, Aleksander Kamiński, autor Kamieni na szaniec, Jan Karski, Czesław Miłosz, który udzielił pomocy rodzinie Seweryna Trossa, Józef i Wiktoria Ulmowie, których cała rodzina została rozstrzelana za ukrywanie Żydów, Rudolf Weigl, profesor biologii z Lwowa, który uratował dziesiątki osób, zatrudniając je w swoim Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami.